Het leuke van een tweedehands boek is dat er soms iets persoonlijks van de vorige eigenaar in achterbleef. Zo ben ik al diverse bonnetjes, facturen en foto’s rijker geworden, allemaal vast gebruikt als boekenlegger. Ook komt het voor dat er in de kantlijn aantekeningen zijn gemaakt. Maar in De bekende wereld van Edward P. Jones trof ik toen ik het boek opensloeg iets heel anders aan, voor mij reden genoeg even de Sherlock Holmes uit te hangen.
Eerst het boek zelf, waarvoor de schrijver in 2004 overigens de Pulitzer Prize kreeg. Het gaat over een aspect van de slavernij waar ik niets van wist, namelijk het uitbaten van slaven door een zwarte eigenaar. Want dat kwam voor. Er waren slaven die zich vrijkochten of die wegens hun verdiensten de vrijheid geschonken kregen, vandaar.
Dat milieu wordt door Edward P. Jones grandioos beschreven, niet zoals je zou verwachten met veel zwaar aangezette dramatiek, maar juist een beetje afstandelijk, waardoor de gebeurtenissen des te harder aankomen. Centraal staat Henry Townsend, die door zijn vader werd vrijgekocht om eenmaal volwassen zelf boer te worden en slaven aan te kopen, wat zeer tegen de zin van zijn vader was. Henry overlijdt op jonge leeftijd, waardoor zijn vrouw Caldonia de boedel inclusief slaven overneemt. Jones volgt in dit boek een aantal vaak kleurrijke personages om Henry Townsend heen, waarbij alle morele dilemma’s rond dit onderwerp gaandeweg worden uitgediept.
Het is knap zoals Jones goed en kwaad niet beperkt tot een bepaalde groepering: de slaven zijn niet per se ‘goed’ en de blanken ‘slecht’. Qua stijl is dit boek onovertroffen, met enkele grappige effecten zoals de korte flash-forwards waarvan hij bij persoonsbeschrijvingen veelvuldig gebruikmaakt: ‘Vier jaar en een maand na die dag zou William Robbins een beroerte krijgen …’ Ook vermeldt hij bij eigenaren steevast het aantal slaven om aan te geven wat zijn/haar maatschappelijke positie was. Nul slaven betekende dus armoe. Een van de blanken wordt zelfs omschreven als ‘zo arm dat hij bijna een nikker was’. Al met een prachtboek dat een haarscherp beeld geeft van de slavernij halverwege de negentiende eeuw.
Nu de verrassing. Het exemplaar dat ik bij de kringloop vond, bleek een gesigneerd exemplaar te zijn. De auteur moet dus in Nederland zijn geweest, voor mij aanleiding even te checken bij de uitgever (Querido) hoe en wat. Daar bevestigde men dat dit inderdaad het geval was, maar verdere bijzonderheden kon men niet geven. Na een poosje gegoogeld te hebben vond ik de naam van de redacteur die verantwoordelijk was voor de uitgave van De bekende wereld. Het bleek om Lidewijde Paris te gaan, die momenteel bij Nieuw Amsterdam zit.
Zij wist me te vertellen dat Edward P. Jones in meerdere opzichten een interessante auteur is: ‘Arme zwarte man, werkend bij belastingen, wereldvreemd, zonder paspoort, schrijft bestseller en wint Pulitzer prijs.’ Ze liet me weten dat ze het manuscript al had aangekocht voordat de schrijver de Pulitzer kreeg toegekend, het betere redacteurswerk dus. In 2004 haalde ze hem naar Nederland, na Spanje zijn tweede buitenlandse reis. Jones bleek ‘een slimme, maar wereldvreemde man met een aan elkaar geplakte bril’ te zijn, en daarbij ook nog eens moeilijk om mee te praten. Hij trad op voor een uitverkocht John Adams Instituut, dus misschien is daar 'mijn' boek gesigneerd.
Een belastingambtenaar die zomaar een bekende schrijver werd, maar net zo snel weer verdween in de anonimiteit, want er staan slechts een paar boeken op zijn naam. Maar die zijn de moeite van het lezen dan ook meer dan waard!